Podsumowanie sezonu 2017 – pszczoły bez leczenia

Kolejna porcja świeżych informacji na temat moich pszczół na różnych pasiekach przy różnych pożytkach z dominacją spadzi i pożytków leśnych przy udziale różnych genetycznie pszczół. Podsumowanie wiosenne po zimie 2016/2017 znajduje się we wpisie: 

Podsumowanie kolejnej zimyTF

Krótkie wiosenne przypomnienie

Wiosną 2017 roku w pierwszej dekadzie kwietnia moja pasieka liczyła 27 rodzin. Rodziny były w różnej sile i w bardzo różnej kondycji zdrowotnej. Niektóre wyglądały na zdrowe i zwarte a inne na osłabione. Finalnie do okresu maj/czerwiec ostało się 22 rodziny. Jeszcze 5 rodzin skończyło żywot, część okazała się bezmatkami po zimie. Dwie rodziny zostały przekazane (4/1, 16/2) kolegom ze stowarzyszenia a niektóre musiały zostać połączone.

Na chwilę obecną z rodzin przezimowanych pozostały:

3, 5, 16, L2(F), B1(F), Mac1, Mac5, 70/1, L1/1=L1(F), L2/1, Car1, 5/1, 16/1, 16/3, I6, J6 

Rodziny które przetrwały zostały zbadane programem Identifly na przynależność rasową 

Oznaczenie  

rodziny

3                       – przypisana Amm

5                       – przypisana Amm

16                     – przypisana Buckfast x Amm

L2(F)                – przypisana Buckfast x Amm

B1(F)                – przypisana Buckfast

Mac1                 - przypisana Amac x Amm

Mac5                – przypisana Amac x Amm

70/1                  – przypisana Amm

L1/1=L1(F)      – przypisana Buckfast x A.siciliana

L2/1                 – przypisana Buckfast x Amm

Car1                 – przypisana Carnica x Amm

5/1                    – przypisana Amm x Carnica

16/1                  – przypisana Carnica x Buckfast

16/3                  – przypisana Carnica x Buckfast

 I6                     – przypisana Amm

J6                      – przypisana Amm

Opis przypisanych ras. Program „Identifly” na podstawie 19 punktów umiejscowionych na skrzydełku pszczelim w charakterystycznych miejscach czyli na przecięciach żyłek, zakończeniach itp. przypasowuje pszczołę do danej rasy… pewnie odnosząc się do biblioteki zgromadzonych ras. 

Moje przypasowania i przypisane przeze mnie rasy przedstawiam w następujący sposób. Rzadko zdarzy się że badana grupa skrzydełek załóżmy 12 szt. będzie w 100% zgodna z jedną rasą. Dlatego jeżeli na badanych 12 szt. skrzydełek 8-9 przynależy do danej rasy a pozostałe 4 są całkiem innych ras to  pszczoły przypisuje do rasy dominującej. Jeżeli na badane 12 szt. skrzydełek mniej więcej połowa przynależy do jednej z ras a druga do innej rasy wtedy dana pszczoła przypisana jest jako krzyżówka np. Buckfast x Amm  z tym że pierwsza wymieniona ras miała przewagę w ilości rozpoznanych skrzydełek pszczelich. Według mnie badanie przynależności rasowej warto sobie zrobić przynajmniej na rodzinach które przeżyły i przetrwały do okresu jesiennego… pokazuje to i będzie pokazywać w którą stronę będą przesuwać się pszczoły jeżeli chodzi o przynależność rasową w danym okresie czasu. 

Na tą chwilę zbadane rodziny występują w 5 rasach i są to zazwyczaj mieszańce. Rozkład poszczególnych ras prezentuje się następująco:

A.melifera.meliefra         – 31,5%

Buckfast x A.m.m           – 19%

A.m.mac x A.m.m           – 12,5%

A.m.car x Buckfast         – 12,5%

A.m.m x A.m.car             – 12,5%

Buckfast x A.m.siciliana – 6%

Buckfast                          – 6%

 

Uwzględniając obecność poszczególnych ras w krzyżówkach wyniki będą trochę inne. Proszę pamiętać, że jest to procent udziału poszczególnych ras w całości pszczół na pasiekach…

udział Amm – 75%

udział Buckfasta – 44%

udział Carnicy – 25%

udział Macedonki – 12,5 %

udział Sycyliany – 6 %

Z tego wynika, że pszczoły unasiennione z wolnego lotu które przeżywają mają w swojej krwi bardzo duży udział pszczół Apis.mellifera.mellifera. Duży udział mają też pszczoły Buckfast których jest prawie połowa… Trafiła się też pszczoła A.m.syscyliana i tutaj mam pewne wątpliwości o których pisałem już we wcześniejszych wpisach. Mianowicie program nie ma przypasowania do pszczoły A.m.cypria i prawdopodobnie A.m.cypria jest rozpoznawana jako A.m.syscylina. Uważam tak ponieważ nigdy na pasiece nie miałem pszczół A.m.s. Miałem natomiast pszczoły A.m.c. W każdym bądź razie wyniki wyglądają interesująco. Jestem ciekaw co przyniosą kolejne sezony i kolejne badanie przynależności czy tendencja wzrostu udziału amm będzie aż tak widoczna czy może będzie jakiś stały procent dwóch wiodących pszczół czyli amm i buckfasta… Osobiście nie preferuje żadnej z rasy czyli nie wykonuje celowych działań aby jakąś rasę promować a inną eliminować. Rodziny rozmnażam według prostego klucza. Rodzina wykazująca dużą lub średnią siłę, zdrowa, mająca za sobą przynajmniej jeden pełny sezon bez leczenia. Taki sposób rozmnażania rodzin promuje te które dobrze przezimowały, ładnie się rozwijały i nie miały problemów zdrowotnych w trakcie sezonu. Rodziny słabsze, w kryzysach albo nie były wcale rozmnażane albo po dojściu do siły miały robioną przerwę w czerwieniu czyli robiony odkład ze starą matką a macierzak hodował nową młodą matkę. 

Krótki opis rodzin w trakcie sezonu:

3- rodzina która zaliczyła 3 sezony bez leczenia i bez znacznych kryzysów czy jakichkolwiek kłopotów. W tym roku na wiosnę miała mało zapasu ale mimo to dotrwała do lotnej pogody i dalej rozwinęła się do siły średniej w trakcie sezonu oraz do siły dość dużej na koniec przed zimą. Udało mi się po matce z tej rodziny odchować 3 młode czerwiące matki.

5- jest to sistra 3 która również zalicza 3 sezon bez leczenia. Są to 2 rodzinki z trzech które przetrwały z projektu smartbees. Rodzinka ta charakteryzuje się bardzo dużą obronnością. W sezonie omijałem ją szerokim łukiem. Wglądy robiłem tylko na zasadzie podniesienia daszka i spojrzenia ile pszczoły obsiadają ramek. Nie próbowałem nawet ciągnąć od nich matek. Może za rok spróbuję o ile dotrwają do wiosny…

16- jest to ta trzecia rodzinka która przetrwała z projektu. Również zaliczyła 3 sezon bez leczenia. Zimę przetrwała bez problemu z dość sporym zasobem. W sezonie wstrzymywała się z intensywnym rozwojem. W lesie dokuczały jej mrówki ale gdy pojawił się większy pożytek wybuchła i nadrobiła zaległości. Bardzo fajna pszczoła nosząca w sobie jakieś cząstki genów pszczół primorskich. Udało mi się w tym sezonie odchować po niej chyba jedną czerwiącą matkę. 

L2(F)- piękna zimowla, bardzo duża siła w sezonie, matka w tej rodzinie zaliczyła 4 sezon z czego 3 bez leczenia. Przez cały sezon odebrałem sporo mateczników na cichą wymianę. Pszczoły jednak czuły już starość matki. Udało mi się uratować staruszkę i zrobić z nią mały odkładzik końcem lipca. Dałem jej szanse i mam nadzieje, że przezimuje szczęśliwe. W macierzaku została młoda matka z cichej wymiany która wyglądem jest identyczna jak stara matka. Oby odziedziczyła jak najwięcej cech po swojej staruszce. Udało mi się odchować po niej w tym roku sporo matek. Materiał warty powielania.

B1(F) – rodzina od Bartka w ramach projektu fort knox z 2016 roku a więc zaliczyła prawie 2 sezon. Ciekawe pszczoły, raczej średniej siły, samowystarczalne. Cały sezon bez większych kłopotów. W lipcu trochę osłabła ale później w sierpniu nadgoniła. 

Mac1, Mac5 – rodzinki bardzo słabe z zimy, prawdopodobnie łączone z innymi, cały sezon słaby rozwój i widoczny kryzys. Oby dwie stały z rozwojem na 6-8 ramkach. Dopiero końcem lipca, początkiem sierpnia ruszyły i nabrały wielkości. To ich 2 sezon bez leczenia. Nie udało mi się od nich odchować młodych matek. 

70/1- czysta amm, dość dobra zimowla, powolny rozwój wiosenny i wybuch wtedy kiedy ustabilizowała się pogoda, cały sezon z minimalną ingerencją. Służyła mi jako bank czerwiu czy zapasów. Przez sezon podkradałem od niej pszczoły do młodych odkładów. Niestety nie udało mi się od niej odchować młodych matek. To jej 2 sezon bez leczenia.

L1/1=L1(F) – bardzo dobra zimowla, długo czekała z czerwieniem wiosną. Później bardzo fajny rozwój. Jest to macierzak po mojej starej rodzinie L1 która nie przeżyła zimy. W ramach projektu fort knox zastąpiła starą rodzinę. W sezonie bez problemów. Odchowałem od niej kilka młodych czerwiących matek. To jej 2 sezon bez leczenia.

L2/1 – również bardzo dobra zimowla mimo niezbyt dużej siły. W sezonie bez problemów. Podobnie się zachowuje jak jej matka L2. Chciałem ją zostawić bez ingerencji, ale podkradłem co nie co ramek z czerwiem. Udało się też wychować parę matek czerwiących. To jej 2 sezon bez leczenia

Car1- jedyna córka która została po mojej Car która była na mojej pasiece bardzo długo. Była jej macierzakiem. Przezimowała w średniej sile. Cały sezon również w średniej sile. Taka typowa krainka. Jak jest pożytek to odżywa, jak brak pożytku to szybko się kurczy. Udało się odchować chyba tylko jedną matkę czerwiącą. To jej 2 sezon bez leczenia. 

5/1 – córka 5. Z zachowania już mniej obronna a więc, gdzieś te geny obronności się rozmyły. Cały sezon w dość dużej sile… Służyła mi jak dawca czerwiu do ratowania słabszych rodzin do wznawiania młodych odkładów które straciły matki itd. Niechęć do jej matki sprawiła, że nie rozmnażałem tej rodziny w tym sezonie. To jej 2 sezon bez leczenia.

16/1- córka z macierzaka 16. Bardzo ładnie przezimowała. Chyba najsilniejsza rodzina na pasiece. Cały sezon bez oznak kryzysów. Udało mi się rozmnożyć ten materiał dość licznie. Chciałbym więcej takich pszczół w pasiece. To jej 2 sezon bez leczenia. 

16/3- siostra 16/1. Niestety mimo dobrej zimowli, słaby rozwój, cały sezon kucała w miejscu. Do zimy idzie jako średnia. Nie udało mi się odchować od niej młodych matek. To jest 2 sezon bez leczenia

I6 i J6- obce rójki z roku 2016… Na tą chwilę mogę napisać, że sprawowały się całkiem dobrze. Chciałem je podzielić bo wiedziałem, że wyglądają na dość ulokalnione pszczoły. Udało mi się zrobić trochę młodych matek na tych pszczołach.

Podziały rodzin

We wcześniejszych wpisach nakreśliłem wykonywanie podziałów u mnie na pasiekach. Jak zwykle było dużo pracy, dużo przewożenia ale również dużo zabawy i wiele fajnych i ciekawych sytuacji. Jak to zwykle bywa z pszczołami nigdy nie wiadomo czym Cię dzisiaj zaskoczą. Zwłaszcza, że każda rodzina praktycznie jest inna…

Namnażanie pszczół według modelu ekspansji którego dalej się trzymam wymaga dzielenia tych rodzin które do podziału się nadają. Oczywiście różnie z tym bywa i czasami wychodzą dziwne sytuacje. Czasami po osieroceniu rodziny, liczy się na dużą ilość mateczników a tu raptem rodzina w dużej sile zakłada 5-6 szt. i to na jednej ramce hehe… trzeba wtedy na miejscu podejmować decyzję… W tym sezonie bo tak się ułożył rozwój rodzin niektóre zostały namnożone dość intensywnie a niektóre w ogóle. Niektóre rodziny były tylko bazą czerwiu i pszczół dla młodych rodzinek a matki pochodziły z mateczników od rodzin które chciałem rozmnożyć w większej ilości ze względu na ich przydatność i znaną przez mnie wartość. 

Zacznę od rodzin które zostały namnożone najliczniej. Oczywiście nie wszystkie młode rodziny były tworzone z danej wyjściowej. Do pomocy miałem rodziny które służyły mi za dawców czerwiu i pszczół. 

16/1 → 16.1/1; 16.1/2; 16.1/3; 16.1/4; 16.1/5; 16.1/6; 16.1/7; 16.1/8

L2(F) → L2/2; L2/3; L2/4; L2/5; L2/6; L2/7, L2(old)

J6 → J6/1; J6/2; J6/3; J6/4

3 → 3/1; 3/2; 3/3

A7 → A7/1; A7/2; A7/3 (tegoroczna rójka)

16 → 16/4=L5(F); 16/5

L1/1=L1(F) → L1.1/1; L1.1/2

I6 → I6/1; I6/2

 L2/1 → L2.1/1

Car1 → Car1/1

OB → OB1 (nowy materiał)

Reszta rodzin:

5 – brak podziałów

5/1 – brak podziałów

70/1 – brak podziałów

Mac1 – brak podziałów

Mac5 – brak podziałów

B1(F) – podziały w ramach fort knox

B7- tegoroczna rójka

C7- tegoroczna rójka

PR- rodzina od Bartka (córka po przetrwalniku)

MR – rodzina od Mariusza (chyba moja 4/1)

Opiszę jeszcze krótko niektóre rodziny. Rodzinka L2(old) dostała takie oznaczenie ponieważ jest to rodzinka utworzona ze starą matką L2 z 2014 roku. Zrobiłem z nią mały późny odkładzik ponieważ pszczoły przez większość sezonu zakładały mateczniki na cichą wymianę. Udało mi się dzięki temu pozyskać ze 3 matki z cichej wymiany po tej wartościowej matce. Rodzinka dość mała ale idzie samodzielnie do zimy. A7 to tegoroczna rójka. Zrobiłem na tej genetyce 3 młode rodziny tylko dlatego, że stała na nowym pasieczysku i tworzone odkłady którym za pierwszym razem nie udawało się unasienić matki dostawały ramkę z larwami od tej właśnie rodziny… bo była jedyna na miejscu z czerwiącą matką. OB jest to nowy materiał pozyskany od znajomego pszczelarza. Podobno rozmnażany z dziada pradziada poprzez mateczniki rojowe. Zobaczymy jak przetrwają wiosnę. Akurat jedna matka jest w moim jedynym ulu warszawskim zwykłym co również jest interesujące bo nigdy takiego ula nie miałem w pasiece. 

Dodam jeszcze, że utworzyłem na bazie w/w rodzin z oznaczeniem (F) rodziny do projektu SPNWP Fort Knox - 12 rodzin a więc w szczycie z rodzinami które były łączone do zimowli na pasiekach przebywało około 80 rodzin

Całość rodzin:

Początkiem października do zimy idzie 55 rodzin. Jest to ilość która w zupełności mnie zadowala po tym sezonie. Rodzinki prezentują się dobrze. Większość to solidne średniaki. 

Podział na pasieczyska

P1(9): L2/7; B1(F); MR; Mac1; Mac5; 16.1/4; 16.1/5; 70/1; Car1/1

P2(9): OB1; I6/2; 16.1/7; 16.1/8; 3/1; 3; C7; 3/2; 3/3

P3(14): 5/1; L1.1/1; 16/1; L2/5; L2/6; I6/1; 16/5; L1.1/2; L1(F); B7; 16/2; J6/2; 16.1/6; Car1

P4(17): J6; 16; PR; 16.1/1; L2/1; L2.1/1; L2/2; 16.1/2; L2(F); J6/1; L2(old); A7/3; 16/4=L5(F);      L2/3; L2/4; 5; 16.1/3

P5(5): A7; A7/1; A7/2; J6/3; J6/4

P6(1): OB

P7: brak rodzin 

Wynika z tego, że pszczoły będę zimował w 6 różnych lokalizacjach. Z tego 2 lokalizacje w lesie, 2 na skraju lasu i 2 w terenie wiejskim. W tym sezonie udało mi się pozyskać 3 nowe lokalizacje, 2 leśne i jedna na obszarze wiejskim z dużym udziałem stawów, rozlewisk i rzek…Do wiosny i prawdziwych oblotów około 6 miesięcy. Liczę na 50% przeżywalność. Jak będzie dowiemy się w kwietniu. 

Wnioski: 

Mimo początkowych obaw związanych z kolejnym sezonem TF i bardzo niekorzystną wiosną zdrowotność rodzin w trakcie sezonu i obecnie oceniam dość dobrze. Obawy spowodowane kolejnym sezonem TF a więc możliwością wystąpienia większych kryzysów, słabego rozwoju i ogólnej stagnacji okazały się nie uzasadnione. Rodzinki rozwijały się dość dobrze mimo słabej pogody. Część rodzin nie rozwinęła się na tyle aby mogła być rozmnożona. Rodziny takie albo pozostały bez interwencji albo posłużyły za dawców czerwiu i pszczół. Sezon ten natomiast dał mi możliwość przetestowania nowych rozwiązań czy sprawdzenia starych dobrze mi znanych. Z nowych rozwiązań zastosowałem sposób na hodowlę matek Kirka Webstera który za rok również będę stosowała. Stare sposoby takie jak tworzenie nowych rodzin z równoczesnym wychowem matek czy zasilanie rodzin w kryzysie czerwiem od zdrowych rodzin potwierdziły dotychczasowe doświadczenia w tym temacie. Warto sprawdzać różne rozwiązania i wybierać te które najbardziej nam pasują. 

Jeszcze w kwestii ratowania słabych, lichych rodzin oraz ich umierania w sezonie.

Problem śmierci rodzin pszczelich w sezonie przy gospodarce TF został wyolbrzymiony i sprowadzony do poziomu typu być albo nie być PN.
Moje skromne doświadczenia pokazują że taka śmierć rodziny w sezonie zdarzy się może w 3-5 rodzinach na 50 i nie jest to celowe działanie.
Sytuacja celowej śmierci czyli z upodobaniem patrzenie jak rodzina umiera jest praktycznie niemożliwa.... Zdarzy się, że rodzina umrze ale nie jest to spowodowane celowym brakiem zainteresowania pszczelarza czy chęcią jak najbrutalniejszej selekcji. Słabym rodzinom, w kryzysie które na moje oko nie dadzą rady wyjść z dołka o własnych siłach i pewnie padną, zazwyczaj pomagam w ramach PN. Otóż trzeba zacząć od tego, że słaba rodzina w kryzysie nie potrafi zadbać o podstawowe potrzeby czyli nie nazbiera odpowiedniej ilości pokarmu, nie obroni się prze rabunkami, nie ogrzeje czerwiu itd. Piszę tu, żeby była jasność o rodzinach które jestem w stanie ocenić i stwierdzić co będzie się z nimi działo. Z roku na rok już po samy patrzeniu na pszczoły w gnieździe, jak się poruszają na plastrze, jak pachną itd. można z dużą pewnością dokonać oceny stanu rodziny. Będzie żyć czy umrze?  Jeżeli kwalifikuje rodzinę do dalszego bytowania bez pomocy to robię to świadomie i praktycznie zawsze ta rodzina z kryzysu wychodzi a nawet jeśli źle ją oceniłem to do połowy sierpnia mam jeszcze czas na interwencję. Rodziny które nie rokują czyli oceniam, że w przeciągu 2-3 tygodni sobie nie poradzą mogę ratować na różne sposoby. Oczywiście wykorzystuje to co mam na pasiece. Podstawowym sposobem ratowania takich rodzinek jest zasilenie ich pszczołami, czerwiem czy ramką z zapasami pierzgi i miodu… Jeżeli rodzina jest bardzo słaba i boję się o to czy ogrzeje podany czerw to najpierw zasilam ją ramką z zapasami i obsiadanymi na niej zdrowymi pszczołami lub większą ilością młodych pszczół. Jeżeli rodzina posiada pewną ilość pszczół i widzę, że ramkę czerwiu na wygryzieniu spokojnie wygrzeje to podaje jej ramkę czerwiu na wygryzieniu od rodziny zdrowej. Najlepiej od razu podać ramkę na której jest i zapas pokarmu i sporo czerwiu na wygryzieniu i sporo młodej pszczoły… Myślę, że to nie problem w szczycie sezonu znaleźć w zdrowej rodzinie taką ramkę.  Inny bardziej radykalny sposób to likwidacja starej matki i zasilenie czerwiem i pszczołami z innej rodziny aby macierzak wychował nową własną matkę lub zsypanie takiej rodzinki na plastry suszu i plastry z zapasami a pozostałe ramki rozdysponować do zdrowych silnych rodzin o ile jest na nich czerw. Sposobów jest bardzo dużo… Chodzi tu głównie o zaszczepienie zdrowych pszczół które nierzadko mają przydatne higieniczne cechy oraz zaszczepienie zdrowej mikroflory. Druga sprawa to uzupełnienie pokarmu do poziomu na którym rodzina przeżyje aż wyjdzie z kryzysu dzięki nowej przeszczepionej pszczole. Zabieg z wychowem młodej matki daje natomiast czas na wyczyszczenie gniazda, przerywa proces reprodukcji warrozy i wzbogaca rodzinę o nowe geny. Wszystkie te działania tyczą się okresu rozwoju pszczół czyli od maja do sierpnia. Późniejsze terminy niestety już nie gwarantują wyjścia rodziny z kryzysu…

 Mój krótki filmik o pszczelarstwie naturalnym gdzie informacyjnie mówię o swoich doświadczeniach.

Na koniec 3 krótkie wywiady z zagranicznymi pszczelarzami-naukowcami. Warto posłuchać bo przekazują najważniejsze rzeczy w dość przystępny sposób. Ich sylwetki można odszukać w Internecie. Znane i bardzo cenione osoby jeżeli chodzi o genetykę pszczół i możliwości związane z hodowlą pszczół opornych na roztocze Varoa…

Ralph Buechler – pracuje w Instytucie Pszczół w Kirchhain. Zajmuje się hodowlą pszczół odpornych na warrozę, zintegrowanym zarządzaniem chorobami pszczół miodnych, patologią itp. Jest koordynatorem regionalnym w projekcie Coloss i Smartbees. Jest również członkiem komitetu naukowego projektu Arista Bee. 

Per Kryger – starszy pracownik naukowy Katedry Agroekologii na Uniwersytecie w Aarhus. Zajmuje się analizą genetyczną, chorobami i pasożytami pszczół miodnych oraz zachowaniem pszczół. Jest członkiem w projekcie Coloss. Zajmuje się badaniami bioróżnorodności populacji pszczół w Danii. Jak sam mówi ślady czystych amm mimo dużych hodowli pszczół innych ras w tym buckfasta są cały czas obecne mimo braku chętnych do utrzymywania pszczół w typie amm.  

Norman Carreck – pracuje w Laboratorium Owadów Pszczelich i Społecznych Uniwersytetu w Sussex. Jest członkiem Komitetu Wykonawczego Coloss. Jest dyrektorem naukowym i starszym redaktorem naczelnym Journal of Apicultural Research. Główne zainteresowania naukowe to patologia pszczół, zachowania i bioróżnorodność pszczół.